Publikacja w Journal of Cultural Heritage (2025)

22 04 2025

Współczesna archeologia, historia sztuki, a zwłaszcza konserwacja dzieł sztuki, potrzebują wsparcia różnorodnych technik instrumentalnych (chromatografia, spektroskopia, itp.). Aby współpraca między humanistami i przyrodnikami przyniosła znaczące i skuteczne rezultaty, niezbędne jest, aby obie strony posiadały kompleksowe zrozumienie metodologii pracy drugiej strony. Przykładem takiego współdziałania jest praca opublikowana w prestiżowym Journal of Cultural Heritage (Pitfalls of dye identification in historical fabrics, autorstwa B. Witkowski, M. Stachurska, P. Luśtyk, T. Gierczak oraz M. Biesaga), w której naukowcy i naukowczynie z Wydziału Chemii UW oraz Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki ASP w Warszawie opisują problemy identyfikacji barwników w tkaninach zabytkowych.

Analizując ponad 180 próbek napotkaliśmy na szereg kluczowych problemów, które mogą wpłynąć na wyniki badań. Ze zrozumiałych powodów wielkość próbek, przeznaczonych do analizy jest zwykle bardzo mała. Jednakże, okazuje się, że kluczowe jest nie tyle jak duża jest próbka, ale ile zawiera barwnika. Może to mieć decydujący wpływ na wynik analizy, zwłaszcza w przypadku mocno zdegradowanych próbek. Wiele dawnych tkanin jest silnie zdegradowanych, co utrudnia określenie, jakie były ich pierwotnie kolory. Co więcej środki używane do konserwacji dawnych tkanin, dodatki stosowane w obróbce włókien lub w procesie barwienia mogą utrudniać identyfikację barwników i w rezultacie prowadzić do niepoprawnej interpretacji otrzymanych wyników. Wiarygodność wyników zależy od stopnia degradacji tkaniny i dlatego próbki do analizy powinny być pobierane z dobrze zachowanych fragmentów tkaniny.

Nasze badania potwierdzają, że nawet po setkach lat możliwe jest zidentyfikowanie dawnych barwników i ich naturalnych źródeł. Wymaga to jednak zastosowania nowoczesnych metod analitycznych oraz staranności przy przygotowywaniu próbek. Kluczem do sukcesu jest także efektywna współpraca badaczy z dwóch dziedzin, które z pozoru mogą wydawać się odległe.

Pitfalls of dye identification in historical fabrics

B. Witkowski, M. Stachurska, P. Luśtyk, T. Gierczak, M. Biesaga

Journal of Cultural Heritage 72 (2025) 180–190

https://doi.org/10.1016/j.culher.2025.02.003

 

Preteksta, XVI wiek

 

Ubiór męski, tkanina z XVII/XVIII wieku